“ข้าวหอมมะลิไทย” เป็นข้าวที่ได้รับการยอมรับด้านคุณภาพและความนิยมจากผู้บริโภคทั้งในและต่างประเทศ จนได้ชื่อว่าเป็นข้าวที่ดีและอร่อยที่สุด โดยข้าวหอมมะลิไทยประกอบด้วยข้าว 2 พันธุ์ ได้แก่ พันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 และ กข15 มีพื้นที่ปลูก 23 จังหวัดทั่วประเทศไทย ได้แก่ ทุกจังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (อีสาน) รวม 20 จังหวัด และภาคเหนือ 3 จังหวัด ได้แก่ เชียงใหม่ เชียงราย และพะเยา
“ข้าวหอมสยาม”เป็นพันธุ์ข้าวที่ยังไม่ได้ผ่านการรับรองพันธุ์และไม่ใช่พันธุ์ข้าวในกลุ่ม “ข้าวหอมมะลิไทย” ดังนั้นหากชาวนานำพันธุ์ข้าวหอมสยามไปปลูกในพื้นที่การผลิตข้าวหอมมะลิไทยจะทำให้เกิดปัญหาการปลอมปนกับข้าวหอมมะลิไทยและเมื่อนำมาตรวจดีเอ็นเอจะทำให้ไม่ผ่านเกณฑ์มาตรฐานข้าวหอมมะลิไทย ส่งผลกระทบต่อการส่งออกไปจำหน่ายในตลาดโลก ดังนั้น ผลผลิตข้าวพันธุ์ “หอมสยาม” ที่เก็บเกี่ยวในรอบนี้จึงไม่ได้รับการยอมรับจากสมาคมโรงสีข้าวภาคตะวันออกเฉียงเหนือและสมาคมโรงสีข้าวไทย ส่งผลกระทบต่อเรื่องการรับซื้อในราคาต่ำและถูกปฏิเสธการรับซื้อจากโรงสีที่ส่งออกข้าวหอมมะลิไทยไปจำหน่ายในตลาดโลก
สำหรับข้อเท็จจริงเกี่ยวกับข้าวพันธุ์ “หอมสยาม”ยังไม่ได้รับการรับรองพันธุ์ โดยกรมการข้าว กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ แต่อยู่ระหว่างเตรียมข้อมูลเพื่อยื่นรับรองพันธุ์กับกรมการข้าว ในเดือนมีนาคม 2569 ดังนั้นข้าวพันธุ์ “หอมสยาม” จึงไม่ใช่ข้าวพันธุ์รับรองของทางราชการเหมือนข้าวพันธุ์ต่างๆ ของกรมการข้าว ที่มีชื่อเรียก ขึ้นต้นว่า “กข” และตามด้วยหมายเลข (ทั้งเลขคู่ หรือเลขคี่) โดยหลักการตั้งชื่อพันธุ์ข้าวของกรมการข้าว “กข” หมายถึง กรมการข้าว ยกตัวอย่าง กข15 (เป็นเลขคี่) เป็นพันธุ์ข้าวเจ้า ส่วน กข6 (เป็นเลขคู่) เป็นพันธุ์ข้าวเหนียว
ผ่านการรับรองพันธุ์พืชขึ้นทะเบียน กับกรมวิชาการเกษตร ตามพระราชบัญญัติพันธุ์พืช พ.ศ. 2518 และที่แก้ไขเพิ่มเติม เมื่อวันที่ 3 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2565 ทำให้สามารถผลิตเมล็ดพันธุ์จำหน่ายในเชิงการค้า แต่ต้องขอใบอนุญาตจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ควบคุมจากกรมวิชาการเกษตรก่อน และต้องผลิตตามหลักเกณฑ์ที่กฎหมายกำหนด เช่น ต้องเป็นพันธุ์ที่ขึ้นทะเบียนแล้ว และต้องผ่านการตรวจสอบคุณภาพ ดังนั้นชาวนาควรซื้อเมล็ดพันธุ์จากแหล่งผลิตที่ขึ้นทะเบียนพันธุ์กับกรมวิชาการเกษตรเท่านั้น ถึงจะได้เมล็ดพันธุ์แท้ ตรงตามพันธุ์ มีคุณภาพและได้มาตรฐาน
ข้อมูลจากกรมส่งเสริมการเกษตร ณ วันที่ 12 พฤศจิกายน 2568 สรุปผลการขึ้นทะเบียนเกษตรกรผู้ปลูกข้าวพันธุ์ “หอมสยาม” ปีการผลิต 2567-2568 พบมีพื้นที่ปลูกทั่วประเทศไทยรวม 195.07 ไร่ (ปีการผลิต 2567) และพื้นที่ปลูกรวมเพิ่มขึ้นเป็น 2,684.55 ไร่ (ปีการผลิต 2568) โดยพบว่าในปีการผลิต 2568 จังหวัดที่มีพื้นที่การผลิตมากกว่า 100 ไร่ ได้แก่ จังหวัดนครราชสีมา (209.33 ไร่) ขอนแก่น (279.35 ไร่) มหาสารคาม (301.25 ไร่) และจังหวัดพิจิตร (683.50 ไร่)
ปัจจุบัน (ปีการผลิต 2568) โรงสีข้าวทั่วไปในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ รับซื้อข้าวพันธุ์ “หอมสยาม” ในราคาที่ต่ำกว่าข้าวหอมมะลิไทยและโรงสีที่ผลิตข้าวหอมมะลิไทยเพื่อการส่งออกปฏิเสธการรับซื้อข้าวพันธุ์ “หอมสยาม”
