คณะรัฐมนตรีมีมติอนุมัติให้หน่วยงานในสังกัดกระทรวงคมนาคม และกรุงเทพมหานครใช้จ่ายงบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2568 งบกลาง รายการเงินสำรองจ่ายเพื่อกรณีฉุกเฉินหรือจำเป็น ภายในกรอบวงเงิน 190.43 ล้านบาท เพื่อเป็นค่าใช้จ่ายในการดำเนินการตามมาตรการลดผลกระทบฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM2.5 ระยะวิกฤต ระหว่างวันที่ 25 – 31 มกราคม 2568 ตามปริมาณผู้โดยสารที่เกิดขึ้นจริง ตามความเห็นของสำนักงบประมาณ
สาระสำคัญของเรื่อง
1. กระทรวงคมนาคม โดสำนักงานนโยบายและแผนการขนส่งและจราจร ได้จัดทำแผนปฏิบัติการแก้ไขปัญหาฝุ่นละออง PM2.5 ของภาคคมนาคม ในพื้นที่กรุงเทพมหานครและปริมณฑล เพื่อลดและบรรเทาปัญหาฝุ่นละออง PM2.5 ในกรุงเทพมหานครและปริมณฑล และได้ดำเนินการติดตามผลการดำเนินงานสำหรับมาตรการระยะเร่งด่วน ระหว่างวันที่ 1 ธันวาคม 2567 – 15 มกราคม 2568 (ช่วงวิกฤต) ดังนี้
1.1 มาตรการบำรุงรักษาเครื่องยนต์ ตรวจสภาพรถของหน่วยงาน (เป็นประจำทุกเดือน) ซึ่งมีจำนวนยานพาหนะที่ผ่านการบำรุงรักษา/ตรวจสอบ ประกอบด้วยรถยนต์ของหน่วยราชการจำนวน 6,528 คัน
รถโดยสารสาธารณะและรถบรรทุกจำนวน 104,866 คัน เรือโดยสารสาธารณะจำนวน 35 ลำ ยานพาหนะ/เครื่องจักรผู้รับเหมา จำนวน 1,404 คัน/เครื่อง
1.2 มาตรการปรับปรุงคุณภาพน้ำมัน ซึ่งมีระบบขนส่งสาธารณะที่เปลี่ยนมาใช้น้ำมัน B20/B10 ได้แก่ รถโดยสาร (B20) จำนวน 2,073 คัน หัวรถจักร (รถไฟ) (B20/B10) จำนวน 21 คัน
1.3 มาตรการแก้ปัญหาการจราจรติดขัด ได้แก้ปัญหารถติดหน้าด่านเก็บค่าผ่านทางของกรมทางหลวง และการทางพิเศษแห่งประเทศไทย และจัดให้มีเจ้าหน้าที่อำนวยความสะดวกหน้าด่านและติดตั้งระบบ M-Flow
1.4 มาตรการลดฝุ่น ซึ่งได้ดำเนินการปล่อยละอองน้ำลดฝุ่น จำนวน 80 จุด และควบคุมฝุ่นในพื้นที่ก่อสร้างจำนวน 81 จุด
2. ต่อมาในช่วงระหว่างวันที่ 20 – 24 มกราคม 2568 ปัญหาฝุ่นละออง PM2.5 ทวีความรุนแรงมากขึ้นจนส่งผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชน กระทรวงคมนาคมจึงเห็นว่าจำเป็นต้องมีมาตรการเสริมเพิ่มเติมเพื่อลดปริมาณฝุ่นละอองลงทันทีและกลับมาอยู่ในระดับที่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพ โดยการส่งเสริมการใช้ระบบขนส่งสาธารณะและลดจำนวนการใช้รถยนต์ส่วนบุคคล รวมทั้งกวดขันมาตรการอื่นๆ ดังนี้
2.1 มาตรการส่งเสริมการใช้ระบบขนส่งสาธารณะแทนรถยนต์ส่วนบุคคลในช่วงเวลาวิกฤติ จากข้อมูลของกรุงเทพมหานครพบว่า แหล่งกำเนิดฝุ่นละอองขนาดเล็กในพื้นที่กรุงเทพมหานครมาจากรถยนต์ส่วนบุคคลที่เป็นรถยนต์สันดาปภายในถึงร้อยละ 65 (รถยนต์ที่เครื่องยนต์ใช้เชื้อเพลิง เช่น เบนซิน หรือ ดีเซล) ดังนั้น จึงจำเป็นต้องลดการใช้รถยนต์ส่วนบุคคล โดยการสร้างแรงจูงใจให้ประชาชนเปลี่ยนมาใช้ระบบขนส่งสาธารณะ กระทรวงคมนาคม กรุงเทพมหานคร และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องทั้งภาครัฐและเอกชน จึงได้ร่วมกันดำเนินการตามข้อสั่งการของนายกรัฐมนตรีที่ให้ใช้การยกเว้นค่าบริการ เป็นแรงจูงใจให้ประชาชนงดการใช้รถยนต์ส่วนบุคคล เพื่อมาใช้ระบบขนส่งสาธารณะระยะเวลาดำเนินมาตรการ 7 วัน ตั้งแต่วันที่ 25 – 31 มกราคม 2568 ประกอบด้วย
2.1.1 การยกเว้นค่าบริการรถโดยสารสาธารณะของ ขสมก. ประกอบด้วย รถโดยสารธรรมดา จำนวน 1,520 คัน และรถโดยสารปรับอากาศ จำนวน 1,364 คัน
2.1.2 การยกเว้นค่าบริการรถไฟฟ้าขนส่งมวลชนของโครงการรถไฟฟ้ามหานครสายเฉลิมรัชมงคล (สายสีน้ำเงิน) สายฉลองรัชธรรม (สายสีม่วง) สายนัคราพิพัฒน์ (สายสีเหลือง) และสายสีชมพู รถไฟชานเมืองสายนครวิถีและธานีรัถยา (สายสีแดง) และรถไฟฟ้าและรถไฟเชื่อมท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ ซึ่งคณะกรรมการรถไฟแห่งประเทศไทยและคณะกรรมการการรถไฟฟ้าขนส่งมวลชนแห่งประเทศไทยได้มีมติอนุมัติแล้ว รวมทั้งรถไฟฟ้าระบบขนส่งมวลชนกรุงเทพ (BTS) และรถไฟฟ้าสายสีทอง
โดยมีสถิติปริมาณผู้โดยสารและรายได้เฉลี่ยต่อวันย้อนหลัง 7 วัน (ระหว่างวันที่ 17-23 มกราคม 2568) ที่เกิดขึ้นจริง สรุปได้ ดังนี้
| โครงการ/บริการ | ผู้โดยสาร (คน/วัน) | รายได้ (ล้านบาท/วัน) | รายได้รวม 7 วัน (ล้านบาท) |
| ระบบรถไฟฟ้าขนส่งมวลชน (กระทรวงคมนาคม) | |||
| 1) โครงการรถไฟฟ้ามหานคร สายเฉลิมรัชมงคล (สายสีน้ำเงิน) | 455,270 | 13.54 | 94.78 |
| 2) โครงการรถไฟฟ้ามหานคร สายฉลองรัชธรรม (สายสีม่วง) | 70,444 | 1.03 | 7.21 |
| 3) โครงการรถไฟฟ้ามหานคร สายนัคราพิพัฒน์ (สายสีเหลือง) | 42,227 | 1.33 | 9.31 |
| 4) โครงการรถไฟฟ้าสายสีชมพู | 58,485 | 1.91 | 13.37 |
| 5) รถไฟชานเมืองสายนครวิถี และธานีรัถยา (สายสีแดง) | 35,845 | 0.70 | 4.90 |
| 6) โครงการรถไฟฟ้าเชื่อมท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ | 71,040 | 2.09 | 14.63 |
| รวม | 733,311 | 20.60 | 144.20 |
| ระบบรถไฟฟ้าขนส่งมวลชน (กรุงเทพมหานคร) | |||
| 1) รถไฟฟ้าระบบขนส่งมวลชนกรุงเทพ (BTS) | 752,880 | 19.01 | 133.07 |
| 2) รถไฟฟ้าสายสีทอง | 7,168 | 0.11 | 0.77 |
| รวม | 760,048 | 19.12 | 133.84 |
| รถโดยสารสาธารณะ (ขสมก.) | |||
| 1) รถโดยสารธรรมดา | 261,123 | 2.09 | 14.60 |
| 2) รถโดยสารปรับอากาศ | 264,709 | 5.30 | 37.09 |
| รวม | 525,832 | 7.39 | 51.69 |
| รวมทั้งหมด | 2,019,191 | 47.11 | 329.73 |
2.2 มาตรการคุมเข้มตรวจค่าควันดำรถโดยสารสาธารณะและรถบรรทุก โดยมอบหมายให้กรมการขนส่งทางบกร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องลงพื้นที่ตรวจวัดค่าควันดำอย่างจริงจังและครอบคลุมพื้นที่สำคัญ
2.3 มาตรการคุมเข้มพื้นที่ก่อสร้าง โดยมอบหมายให้ทุกหน่วยงานที่มีพื้นที่ก่อสร้างในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑลเข้าบริหารจัดการพื้นที่ทันทีและให้ดำเนินการตามมาตรการลดฝุ่นในพื้นที่ก่อสร้างอย่างเคร่งครัด เช่น การฉีดพรมน้ำ การทำความสะอาดล้อรถที่เข้าออกพื้นที่ก่อสร้าง การกวาดล้างถนนที่เปื้อนดินจากการก่อสร้าง เป็นต้น
3. การดำเนินการตามมาตรการเพิ่มเติมตามข้อ 2 ได้รับประโยชน์ เช่น ช่วยลดปัญหาการจราจรและมลพิษที่เกิดจากการใช้รถใช้ถนน ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยให้ปัญหาฝุ่นละออง PM2.5 ในพื้นที่กรุงเทพมหานครและปริมณฑล โดยผู้โดยสารเข้ามาใช้ระบบขนส่งมวลชนเพิ่มขึ้น และปริมาณการจราจรลดลง ตลอดช่วงของ ขสมก. และการใช้รถยนต์ส่วนบุคคล ตั้งแต่วันที่ 25-31 มกราคม 2568 สรุปได้ ดังนี้
| โครงการ/บริหาร/สายทาง/เส้นทาง | ปริมาณผู้โดยสาร (ต่อเที่ยว) | เปลี่ยนแปลง [เพิ่มขึ้น/(ลดลง)] | ||
| ก่อนดำเนินการมาตรการ | ระหว่างดำเนินมาตรการ | จำนวน | ร้อยละ | |
| (1) ระบบรถไฟฟ้าขนส่งมวลชน (กระทรวงคมนาคม) เช่น โครงการรถไฟฟ้ามหานคร สายเฉลิมรัชมงคล (สายสีน้ำเงิน) โครงการรถไฟฟ้ามหานครสายฉลองรัชธรรม (สายสีม่วง) โครงการรถไฟฟ้าเชื่อม ท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ เป็นต้น ที่มา: กรมการขนส่งทางราง | 5,087,960 คน | 7,069,181 คน | +1,981,221 คน | +38.94 |
| (2) ระบบรถไฟฟ้าขนส่งมวลชน (กรุงเทพมหานคร) ได้แก่ รถไฟฟ้าระบบขนส่งมวลชนกรุงเทพ (BTS) และรถไฟฟ้าสายสีทอง ที่มา: กรมการขนส่งทางราง | 5,301,806 คน | 7,437,031 คน | +2,135,225 คน | +40.27 |
| (3) รถโดยสารสาธารณะ (ขสมก.) ทั้งรถโดยสารธรรมดาและรถโดยสาร ปรับอากาศ ที่มา: ขสมก. | 3,589,264 คน | 5,007,869 คน | +1,418,605 คน | +39.52 |
| (4) รถยนต์ส่วนบุคคลบนสายทางพิเศษ เช่น สายศรีรัช สายเฉลิมมหานคร สายกาญจนาภิเษก เป็นต้น ที่มา: การทางพิเศษแห่งประเทศไทย | 11,668,280 คัน | 11,612,088 คัน | -56,192 คัน | -0.48 |
| (5) รถยนต์ส่วนบุคคลบนท้องถนน เช่น ถนนพระราม 4 และถนนพหลโยธิน ที่มา: สำนักงานนโยบายและแผนการขนส่งและจราจร | 32,635 คัน | 29,184 คัน | -3,451 คัน | -10.57 |
3.2 ลดภาระค่าครองชีพให้แก่ประชาชน ประหยัดเวลาในการเดินทางลดความสูญเสียเนื่องจากอุบัติเหตุทางถนน และลดการใช้พลังงานน้ำมัน
3.3 กระตุ้นให้ประชาชนใช้ระบบขนส่งสาธารณะเพิ่มมากขึ้นซึ่งเป็นการสร้างความคุ้นเคยและแรงจูงใจให้กับประชาชนกลุ่มที่ไม่เคยใช้ระบบขนส่งสาธารณะมาก่อน ให้เข้ามาใช้ระบบขนส่งสาธารณะในระยะยาวอย่างยั่งยืนต่อไป
4. มาตรการส่งเสริมการใช้ระบบขนส่งสาธารณะแทนรถยนต์ส่วนบุคคลในช่วงเวลาวิกฤติ เป็นการยกเว้นค่าใช้บริการระบบรถไฟฟ้าและรถโดยสารประจำทางให้ประชาชนทั้งหมด ตามปริมาณผู้โดยสารที่เกิดขึ้นจริง มีค่าใช้จ่ายรวมทั้งหมด 329.73 ล้านบาท โดยมีแหล่งที่มาจาก (1) งบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2568 งบกลาง รายการเงินสำรองจ่ายเพื่อกรณีฉุกเฉินหรือจำเป็นจำนวน 190.43 ล้านบาท (สำนักงบประมาณ (สงป.) แจ้งว่านายกรัฐมนตรีได้ให้ความเห็นชอบการขอรับจัดสรรงบประมาณประจำปี พ.ศ. 2568 งบกลาง รายการเงินสำรองจ่ายเพื่อกรณีฉุกเฉินหรือจำเป็น เพื่อดำเนินมาตรการลดผลกระทบฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM2.5 ระยะวิกฤต ระหว่างวันที่ 25-31 มกราคม 2568 ของกระทรวงคมนาคม) และ (2) รายได้ของรัฐวิสาหกิจจำนวน 139.30 ล้านบาท
