วันครอบครัว จัดขึ้นเพื่อให้ประชาชนให้ความสำคัญของครอบครัว และเพื่อให้สมาชิกในครอบครัวได้พบปะ พูดคุย สังสรรค์กัน รัฐบาลจึงกำหนดให้วันที่ 14 เมษายนของทุกปีให้เป็น “วันแห่งครอบครัว” และก็ยังเป็นวันสงกรานต์ด้วยเช่นกัน ซึ่งโดยปกติคนไทย ในวันสงกรานต์จะต้องกลับภูมิลำเนาเพื่อไปพบปะ สังสรรค์ ไปกราบไหว้บรรพบุรุษ อยู่แล้วในทุกๆ ปี
ความสำคัญของวันครอบครัว
ครอบครัว คือ สถาบันมูลฐานของมนุษยชาติ เป็นหน่วยขนาดเล็กที่สุดของสังคม เป็นผู้สร้างและกำหนดสถานภาพ สิทธิ หน้าที่ของบุคคลอันพึงปฏิบัติต่อกันในสังคม เป็นสถาบันแห่งแรกในการถ่ายทอดวัฒนธรรมและพัฒนา ผู้ร่วมครัวเรือนคือ สามี ภรรยา และบุตร การที่ทางราชการกำหนดวันครอบครัวขึ้นมานั้น เนื่องจากต้องการให้ประชาชนได้ตระหนักถึงความสำคัญของครอบครัวให้มากขึ้น เพราะการที่วิถีชีวิตของคนในสังคมไทยเปลี่ยนแปลงไป ย่อมทำให้ครอบครัวมีความขัดแย้ง และห่างเหินกันมากขึ้น ซึ่งอาจก่อให้เกิดปัญหาสังคมตามมาทีหลังได้
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525 ได้ให้ความหมายของคำว่า “สถาบัน” และ “ครอบครัว” ไว้ดังนี้
- สถาบัน หมายถึง สิ่งซึ่งคนในส่วนรวม คือ สังคม จัดตั้งให้มีขึ้นเพราะเห็นประโยชน์ว่ามีความต้องการและจำเป็นแก่วิถีชีวิตของตน เช่น สถาบันครอบครัว ฯลฯ
- ครอบครัว หมายถึง ผู้ร่วมครัวเรือน คือ สามี ภรรยา และบุตร
ประวัติวันครอบครัว
สืบเนื่องจากคนไทยสมัยก่อนจะอยู่กันเป็นครอบครัวใหญ่ ลักษณะเป็นครอบครัวขยาย ประกอบด้วย พ่อ แม่ พี่ น้อง ญาติ รวมกันอยู่ในบริเวณบ้านเดียวกัน ความใหญ่เล็กของบ้านขึ้นอยู่กับจำนวนคน และต่อเติมขนาดของบ้านเรื่อยไปตามจำนวนคนที่เพิ่มขึ้น ถึงเทศกาลก็ทำข้าวของอาหารไปทำบุญที่วัดใกล้บ้าน ญาติพี่น้องจะเข้ามาร่วมมือช่วยเหลือกัน ข้าวของอาหารที่เหลือก็จะแบ่งปันแจกจ่ายให้เพื่อนบ้านใกล้เคียง แต่ด้วยวิถีชีวิตของครอบครัวในสังคมไทยเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมมาก สมาชิกในครอบครัวต่างต้องดิ้นรนทำมาหาเลี้ยงชีพ หนุ่มสาวที่อยู่ต่างจังหวัดก็เข้ามาในเมืองเพื่อหางานทำ ทำให้ต้องทิ้งพ่อแม่ที่ชราภาพไว้ตามลำพัง พ่อแม่ที่ต้องทำงานหนักเพื่อเป็นค่าใช้จ่ายสำหรับลูกและครอบครัว ไม่มีเวลาสั่งสอนอบรมลูก ซึ่งสิ่งเหล่านี้ล้วนแต่จะสร้างปัญหาให้กับสังคม
เมื่อวันที่ 31 ตุลาคม พ.ศ. 2532 คณะรัฐมนตรีเห็นชอบและอนุมัติให้วันที่ 14 เมษายน ของทุกปี เป็นวันแห่งครอบครัว ซึ่งตรงกับวันสงกรานต์ของไทย เพราะโดยส่วนใหญ่ในวันนี้เป็นวันที่สมาชิกในครอบครัวมีโอกาสพบปะกันได้โดยสะดวก การที่ทางราชการกำหนดวันครอบครัวขึ้นมา เนื่องจากคณะกรรมาธิการกิจการสตรีและเยาวชน สภาผู้แทนราษฎร ได้สรุปผลจากการศึกษาปัญหาเกี่ยวกับเด็กและเยาวชน ว่าปัญหาครอบครัวเป็นปัญหาหนึ่งที่สำคัญที่ก่อให้เกิดเหตุการณ์ต่างๆ ตามมาเป็นอันมาก ไม่ว่าจะเป็นปัญหายาเสพติดอาชญากรรม และปัญหาต่างๆ อีกมากมาย ปัญหาเหล่านี้ส่วนหนึ่งเกิดจากครอบครัวด้วย เนื่องจากครอบครัว ที่ไม่มีความอบอุ่น ขัดแย้ง ความไม่เข้าใจกันระหว่างคนในครอบครัว อีกทั้งลักษณะวิถีชีวิตของครอบครัวในสังคมไทยเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมมาก รัฐบาลจึงกำหนดขึ้นเพื่อให้ประชาชนตระหนักถึงความสำคัญของครอบครัว
นางสาวแพทองธาร ชินวัตร นายกรัฐมนตรี กล่าวปราศรัยเนื่องในโอกาส “วันผู้สูงอายุแห่งชาติ” 13 เมษายน และ “วันแห่งครอบครัว” 14 เมษายน ประจำปี 2568 ว่า ขอส่งความรัก ความระลึกถึงและความปรารถนาดีมายังผู้สูงอายุทุกท่านและครอบครัวไทยทุกครอบครัว สถาบันครอบครัวเป็นสถาบันทางสังคมที่เป็นรากฐานสำคัญในการสร้างสังคมไทย ให้มีความเข้มแข็งและเป็นจุดเริ่มต้นในการบ่มเพาะให้สมาชิกในครอบครัวและลูกหลานเติบโตเป็นคนดี มีคุณธรรม จริยธรรม
นายกรัฐมนตรี กล่าวว่า รัฐบาลให้ความสำคัญต่อการพัฒนาศักยภาพทรัพยากรมนุษย์ของชาติและมุ่งหมายให้คนไทยทุกเพศ ทุกกลุ่ม ทุกวัย มีสุขภาวะที่ดี มีคุณภาพชีวิตที่ดี มีความอยู่ดีมีสุข รวมทั้งส่งเสริมให้ทุกครอบครัวตระหนักถึงความสำคัญของ ผู้สูงอายุ ให้ความรักความเข้าใจแก่ผู้สูงอายุ และมีส่วนในการดูแล เอาใจใส่เพื่อให้ผู้สูงอายุมีความสุขกาย สุขใจและมีสุขภาพแข็งแรง เพราะผู้สูงอายุเป็นศูนย์รวมจิตใจ เป็นที่พึ่งพิงใจในทุกโอกาส เป็นบุคคลที่มากด้วยความรู้และประสบการณ์ซึ่งจะถ่ายทอดส่งต่อให้กับคนในครอบครัว
โดยในส่วนการดูแลผู้สูงอายุไทย ภาครัฐได้จัดสวัสดิการต่างๆ ที่สอดคล้องกับสังคมผู้สูงอายุในปัจจุบัน ขอเป็นกำลังใจให้แก่ทุกครอบครัวและผู้สูงอายุทุกท่าน ขอให้สมาชิกทุกคนในครอบครัว มีหัวใจที่เข้มแข็ง มีความรัก ความห่วงใย ความเอื้ออาทร เคารพและให้เกียรติซึ่งกันและกัน และเติมเต็มกำลังใจให้แก่กัน ซึ่งถือเป็นภูมิคุ้มกันชีวิตที่ดีแก่ทุกครอบครัว
นายกรัฐมนตรี กล่าวด้วยว่า “เนื่องในโอกาส ‘วันผู้สูงอายุแห่งชาติ’ และ ‘วันแห่งครอบครัว’ ประจำปี 2568 ขออำนาจคุณพระศรีรัตนตรัยและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ทุกท่านเคารพนับถือโปรดประทานพรให้ผู้สูงอายุ ทุกท่าน มีพลังใจที่เข้มแข็ง มีสุขภาพพลานามัยสมบูรณ์แข็งแรง ปลอดจากภัยอันตรายทั้งปวงและสมความปรารถนาในสิ่งที่มุ่งหวังไว้ทุกประการ พร้อมทั้งขออวยพรให้ครอบครัวไทยทุกครอบครัวมีแต่ความอบอุ่น มีความสุขและมีความมั่นคงตลอดไป”
เมื่อวันที่ 10 เมษายน 2568 กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ โดยกรมกิจการผู้สูงอายุ และกรมกิจการสตรีและสถาบันครอบครัว ร่วมกันจัดงานวันผู้สูงอายุแห่งชาติและวันแห่งครอบครัว ประจำปี 2568 ภายใต้แนวคิด “คุณค่าผู้สูงวัย สานสายใยพลังครอบครัว” โดยวันที่ 14 เมษายน ของทุกปีเป็น “วันแห่งครอบครัว” เพื่อให้ความสำคัญแก่ผู้สูงอายุเป็นผู้สร้างสรรค์ เป็นบุคคลผู้เป็นเสาหลัก เป็นศูนย์กลางที่ทรงคุณค่าทางจิตใจและช่วยสานสายใยความสัมพันธ์ สร้างพลังแห่งความเป็นครอบครัวให้กับสมาชิกทุกคนเป็นหนึ่งเดียวกัน และการให้ความสำคัญกับสถาบันครอบครัวอันเป็นรากฐานสำคัญในการพัฒนาประเทศและนับเป็นจุดเริ่มต้นของคนทุกช่วงวัยในสังคม หากครอบครัวมีความเข้มแข็งย่อมเป็นเกราะในการป้องกันทุกปัญหาและอุปสรรค ซึ่งจะช่วยให้ทุกคนในสังคมอยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสุข
กิจกรรมในส่วนของหน่วยงานราชการ หรือหน่วยงานอื่นๆ ในวันครอบครัว
- จัดนิทรรศการเพื่อให้ประชาชนเกิดความรู้ ความเข้าใจในบทบาท หน้าที่ ของสมาชิกในครอบครัว
- จัดมอบรางวัลให้สำหรับครอบครัวดีเด่น เพื่อยกย่องเชิดชูเกียรติครอบครัวที่ทำคุณประโยชน์แก่สังคมและประเทศชาติ
กิจกรรมในครอบครัว
กิจกรรมที่นิยมปฏิบัติกันในวันครอบครัวคือ การให้เวลากับครอบครัวมากยิ่งขึ้น อาทิ การทำอาหารไปกินกันตามสถานที่ ต่างๆ การไปกินอาหารนอกบ้าน การไปเที่ยวตามสถานที่ต่างๆ ซึ่งการไปเที่ยวตามสถานที่ท่องเที่ยวต่างๆ นอกจากจะเป็นการพักผ่อนหย่อนใจแล้ว ยังเป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยวอีกทางหนึ่งด้วย แต่สำหรับครอบครัวที่ไม่มีโปรแกรมออกข้างนอกก็สามารถสร้างกิจกรรมในบ้านเชื่อมสัมพันธ์ได้หลากหลาย เช่น การช่วยกันทำอาหารกินที่บ้าน หาหนังสักเรื่องมาดูด้วยกันทั้งครอบครัว เป็นต้น
