จากกรณีปัญหาแม่น้ำกกมีความขุ่นผิดปกติ กรมควบคุมมลพิษ (คพ.) กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ได้กำหนดจุดตรวจวัดคุณภาพสิ่งแวดล้อมเพื่อตรวจวัดคุณภาพน้ำและตะกอนดิน ในแม่น้ำกก 15 จุด (KK01 – KK15) และลำน้ำสาขาที่ไหลลงแม่น้ำกก (แม่น้ำฝาง (FA01) แม่น้ำลาว (LA01) แม่น้ำกรณ์ (KO01) แม่น้ำสรวย (SU01)) แม่น้ำสาย 3 จุด (SA01 – SA03) แม่น้ำรวก (RU01 – RU02) และแม่น้ำโขง 3 จุด (NK01 – NK03) ในพื้นที่ จ.เชียงใหม่ และ จ.เชียงราย และได้กำหนดแผนในการตรวจวัดคุณภาพสิ่งแวดล้อม ในปีงบประมาณ 2568 เริ่มจากเดือนมีนาคมถึงเดือนกันยายน 2568 โดยจะเก็บตัวอย่างน้ำเดือนละ 2 ครั้ง และเก็บตัวอย่างตะกอนดิน เดือนละ 1 ครั้ง ตั้งแต่เดือนพฤษภาคมถึงเดือนกันยายน 2568
ผลการตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำ ตามมาตรฐานคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำผิวดิน จากการเก็บตัวอย่างคุณภาพน้ำ ครั้งที่ 5 ระหว่างวันที่ 9 – 13 มิถุนายน 2568
แม่น้ำกก : ตั้งแต่บริเวณชายแดนไทย – พม่า อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ จนถึงบริเวณ อ.เมือง จ.เชียงราย (KK01 – KK09) สารหนู มีค่าสูงเกินค่ามาตรฐาน ทุกจุด และจุดที่ผ่านฝายเชียงรายจนถึง ต.บ้านแซว อ.เชียงแสน (KK10 – KK15) มีค่าเป็นไปตามมาตรฐานฯ ยกเว้น สะพานริมกก-เวียงเหนือรวมใจ (KK11) สูงเกินค่ามาตรฐาน (มาตรฐาน 0.010 มิลลิกรัมต่อลิตร (มก./ล.))
แม่น้ำสาขาที่ไหลลงแม่น้ำกก : (แม่น้ำฝาง FA01 แม่น้ำกรณ์ KO01 แม่น้ำสรวย SU01 และแม่น้ำลาว LA01) คุณภาพน้ำมีค่าเป็นไปตามมาตรฐานที่กำหนด คุณภาพน้ำของแม่น้ำที่เป็นจุดอ้างอิง และลำน้ำสาขาของแม่น้ำกกยังมีค่าอยู่ในระดับที่ปลอดภัย
แม่น้ำสาย : สารหนู (As) เกินมาตรฐาน ทั้ง 3 จุด ดังนี้
SA01 บ้านหัวฝาย ต.แม่สาย อ.แม่สาย จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.041 มก./ล.
SA02 สะพานมิตรภาพแม่น้ำสายแห่งที่ 2 อ.แม่สาย จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.044 มก./ล.
SA03 บ้านป่าซางงาม ม.6 ต.เกาะช้าง อ.แม่สาย จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.029 มก./ล.
แม่น้ำรวก : สารหนู (As) เกินมาตรฐาน ทั้ง 2 จุด ดังนี้
RU01 สถานีสูบน้ำเกาะช้าง การประปาส่วนภูมิภาค อ.แม่สาย จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.024 มก./ล.
RU02 ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย จุดปลายน้ำรวกก่อนลงแม่น้ำโขง มีค่าสารหนู 0.012 มก./ล.
แม่น้ำโขง : การตรวจวัดครั้งที่ 5 เพิ่มจุดเก็บบริเวณจุดผ่านแดนถาวรสามเหลี่ยมทองคำ ต.เวียง อ.เชียงแสน (NK01) ซึ่งเชื่อมต่อจากแม่น้ำรวก สารหนู (As) สูงเกินค่ามาตรฐาน ทั้ง 3 จุด ดังนี้
NK01 จุดผ่านแดนถาวรสามเหลี่ยมทองคำ ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.045 มก./ล.
NK02 ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.044 มก./ล.
NK03 บ้านสบกก ต.บ้านแซว อ.เชียงแสน จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.036 มก./ล.
จากการวิเคราะห์ข้อมูล พบว่า ผลคุณภาพน้ำบริเวณที่ติดกับพรมแดนของเมียนมา ทั้งแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย จะมีค่าความขุ่นสูงผิดปกติทุกจุดตรวจวัด และพบค่าโลหะหนักสารหนูสูง ซึ่งเป็นพารามิเตอร์ที่สะท้อนถึงการทำกิจกรรมการทำเหมืองอย่างชัดเจน
ค่าสารหนูที่พบในแม่น้ำโขง คาดว่าจะได้รับผลกระทบมาจากแม่น้ำสายที่มาบรรจบกับแม่น้ำรวกและไหลลงสู่แม่น้ำโขง เนื่องจากผลการตรวจวัดสารหนูในแม่น้ำสายต่อเนื่องมาแม่น้ำรวก และจุดที่ไหลลงแม่น้ำโขง พบค่าสารหนูเกินมาตรฐานทุกจุด แต่ทั้งนี้ อาจจะต้องมีการตรวจสอบคุณภาพน้ำที่ไหลจากแม่น้ำโขงที่มาจากสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาวเพื่อให้ข้อมูลมีความสมบูรณ์มากขึ้น
คพ.ได้ทดสอบการกรองตัวอย่างน้ำเพื่อแยกสารแขวนลอยในน้ำ และวิเคราะห์ปริมาณสารหนูในตัวอย่างน้ำ พบว่า ตัวอย่างน้ำแม่น้ำกก แม่น้ำสายและแม่น้ำโขง ที่ผ่านการกรองทุกตัวอย่างจะพบค่าสารหนูต่ำกว่า 0.01 มก./ล. ส่วนตัวอย่างน้ำปกติที่ไม่ผ่านการกรองจะพบค่าสารหนูสูงดังปรากฎตามรายงานสรุปผลคุณภาพน้ำ ซึ่งสอดคล้องกับสมมติฐานว่าในสภาวะตามธรรมชาติของแม่น้ำกก แม่น้ำสายและแม่น้ำโขง ปริมาณสารหนูจะพบปนเปื้อนติดกับอนุภาคสารแขวนลอยมากกว่าพบละลายในน้ำ
ปริมาณสารหนูในแม่น้ำ แปรผันตรงกับค่าความขุ่นที่ตรวจวัดได้ การตรวจวัดครั้งล่าสุดสภาพน้ำมีความขุ่นค่อนข้างสูง กระแสน้ำแรง จึงมีผลทำให้น้ำมีความขุ่นและนอกเหนือจากสารหนูยังมีการพบโลหะหนักบางชนิดเกินมาตรฐานในบางจุด
นอกจากนั้น ปริมาณฝนที่ตกจะส่งผลให้เกิดน้ำหลากฉับพลัน ทำให้ความขุ่นมีค่าสูงขึ้นตามไปด้วย โดยเฉพาะการเก็บตัวอย่างครั้งที่ 5 ระหว่างบริเวณตั้งแต่บ้านจะเด้อ ต.ดอยฮาง อ.เมือง จ.เชียงราย (KK04) ถึง สะพานข้ามแม่น้ำกก ต.ดอยฮาง อ.เมือง จ.เชียงราย (KK08) ซึ่งมีฝนตกหนักในวันก่อนการเก็บตัวอย่าง พบว่า มีค่าความขุ่นและสารหนูสูงมากกว่าจุดเหนือน้ำ ในบริเวณพรมแดนไทย-พม่า ต.ท่าตอน อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ (KK01-KK03) ซึ่งไม่มีฝนตกรบกวนก่อนการเก็บตัวอย่าง
การขุดลอกตะกอนในแม่น้ำกก แม่น้ำสาย แม่น้ำรวก เพื่อป้องกันและเตรียมความพร้อมในการบรรเทาสาธารณภัยจากอุทกภัย ส่งผลทำให้เกิดการรบกวนลำน้ำ ทำให้พบค่าความขุ่นและค่าสารหนูสูงขึ้น
